top of page

Hoogsensitiviteit: wat is het en wat is het niet?


Als ik een aantal mensen lukraak zou uitkiezen om hen te bevragen over hoogsensitiviteit, dan ben ik er vrij zeker van dat sommigen op deze manier zouden reageren: “Is dat geen excuus van bepaalde mensen om hun aanstellerige gedrag te rechtvaardigen?”

Helaas zijn er nog steeds mensen die er als buitenstaander deze mening op nahouden.

Om die reden vond ik het belangrijk om wat meer duiding te geven bij het begrip hoogsensitiviteit, wat het is en ook vooral wat het niet is. Zo hoop ik het taboe errond voor eens en voor altijd te kunnen doorbreken.


Wat is HSP?

De term HSP betekent “highly sensitive person” (*hooggevoelige of hypersensitieve persoon) en werd voor het eerst naar buiten gebracht door de Amerikaanse psychologe Elaine Aron, die hier in de jaren voordien heel wat onderzoek naar deed. Hiervoor baseerde zij zich o.a. op eerdere bevindingen van de psychiater Carl Jung en de pycholoog Jerome Kagan. Aron concludeerde uit haar onderzoeken dat het centrale zenuwstelsel van sommigen gevoeliger is dan gemiddeld en dat zij hierdoor ook meer prikkels opvangen dan gemiddeld. Dit kenmerk zou aangeboren en dus ook erfelijk zijn. We spreken hier echter over een persoonlijkheidskenmerk en geen pathologie, zoals het door sommigen verkeerdelijk opgevat wordt. Je kan dit kenmerk niet veranderen, maar je kan wel leren om er optimaler mee om te gaan.

*Sommigen maken qua betekenis een onderscheid tussen hooggevoelig en hoogsensitief. Ik gebruik deze termen echter door elkaar, omdat ze door de meesten ook door elkaar gebruikt wordt met dezelfde betekenis.

Hier volgen de vier kenmerken van hoogsensitiviteit, zoals Aron ze definieerde:


1) Een verhoogde zintuiglijke sensitiviteit

HSP’ers zijn vaak gevoeliger voor zintuiglijke prikkels, zoals licht, geluid, warmte/koude, pijn. Ze zijn ook niet zelden allergisch voor bepaalde stoffen of materialen.

Opgelet: het is niet omdat je niet op alle zintuiglijke vlakken even gevoelig bent dat je niet hoogsensitief bent. Ikzelf ervaar best wel wat eigenschappen die onder de noemer “hypersensitiviteit’ vallen, maar dit betekent niet dat dit op alle vlakken even sterk meespeelt. Ik ben bijvoorbeeld veel gevoeliger voor lawaai en geroezemoes (opvallend gevoeliger dan de doorsnee mens, als die al bestaat 😉) maar ik heb minder last van fel licht.


2) Een verhoogde emotionele sensitiviteit

Ook op emotioneel vlak komen prikkels bij HSP’ers sterk binnen. Dit speelt ook op relationeel vlak. Als iemand iets doet of zegt dat zij interpreteren als negatief, dan kan dit sterk “binnenkomen” en echt “raken”, ook al is dit mogelijk niet zo bedoeld. Anderzijds kunnen hooggevoelige mensen enorm genieten van mooie dingen en positieve, leuke momenten. Een fijn complimentje of een liefkozend gebaar komt dus eveneens sterker binnen en wordt dan ook vaak als heel aangenaam ervaren.


3) Diepgaande verwerking

Omdat een hypersensitief persoon dagelijks enorm veel indrukken worden opneemt, heeft hij/zij ook meer tijd nodig om al die prikkels te verwerken. Wij als mens verwerken de dingen bijna steeds door ze te overdenken. We kunnen dan ook met enige zekerheid stellen dat het hoofd van een HSP’er vaak volzit met gedachten en dat hij/zij soms de ganse dag druk bezig is met nadenken. Regelmatig mondt dat nadenken wel eens uit in gepieker of bezorgdheid. Heel dit proces van diepgaande verwerking is mentaal vermoeiend.


4) Overprikkeling


Een veelvoorkomend, rechtstreeks gevolg van de 3 voorgaande kenmerken is een staat van overprikkeling. De kenmerken hiervan zijn erg vergelijkbaar met de kenmerken van iemand die fysiek en mentaal uitgeput is of in een burn-out zit. Als je “overprikkeld” bent wordt het emotionele centrum in je brein ontregeld, waardoor dit brein hypersensitief wordt. Als je van nature al hoogsensitief bent, dan kan je begrijpen dat hier door overprikkeling nog een schepje “gevoeligheid” bovenop komt. In een staat van overprikkeling ben je niet alleen gevoeliger op zintuigelijk vlak maar tegelijk ook op emotioneel vlak. Irritatie en emotionaliteit zijn dan veelvoorkomende verschijnselen (net als bij een burn-out).


Oplossing? Iemand die overprikkeld is gaat prikkels zoveel mogelijk proberen te vermijden. Aangezien sociaal contact ook voor extra prikkels zorgt trekken deze personen zich dan ook niet zelden terug. Ze zonderen zich af om alleen te kunnen zijn en tot rust te kunnen komen.

Aangezien voorkomen beter is dan genezen, is het aangewezen om preventief te werk te gaan en het nodige te doen opdat je minder makkelijk overprikkeld raakt. Het is dan ook zeer belangrijk om tijdig pauze- en rustmomenten in te lassen als je hooggevoelig bent. Een rustige werkruimte is ook aan te raden. Landschapsbureaus waar er de ganse dag mensen door elkaar praten en telefoons rinkelen zijn ontzettend vermoeiend voor HSP’ers.


Introvert of extravert – rustzoekend of actiegericht?

Vaak wordt introversie als een persoonlijkheidskenmerk van HSP beschouwd. En de grote meerderheid van de HSP’ers (+/- 70%) is inderdaad introvert. Onderzoek wees echter uit dat de overige 30% extravert is.

Ter info: introversie mag niet verward worden met “asociaal zijn”. Introvertie betekent dat je minder de behoefte voelt om je interne gedachten en gevoelens met anderen te delen. Dit zegt echter niets over sociaal gedrag.

Ook wordt er vaak beweerd dat alle hoogsensitieve mensen “rustzoekend” zijn. Dit impliceert dat ze vooral graag met rustige activiteiten bezig zijn en de rust willen opzoeken. Ook dit is een fabeltje. Diverse studies hebben namelijk aangetoond dat er een groep HSP’ers is die net graag spanning en actie opzoekt. Deze laatste groep dient wel extra waakzaam te zijn voor overprikkelbaarheid, aangezien spannende activiteiten vaak meer “prikkelrijk” zijn.


Aandachtspunten bij HSP


Ik schreef het hierboven al: door de talrijke indrukken die HSP’er dagelijks in zich opnemen, de rollercoaster van gevoelens die hen soms overspoelt, en het overdenken van al deze zaken, raken hoogsensitieve personen vaak sneller vermoeid en overprikkeld.

Bovendien hebben HSP’ers vaak ook een natuurlijke aanleg voor perfectionisme. Daar is uiteraard niets mis mee, maar een overdreven perfectionisme leidt op zijn beurt ook weer tot fysieke en mentale uitputting.

Bij hoogsensitiviteit is er dan ook één kernwoord: DOSEREN.

Probeer prikkelrijke en drukke momenten ten gepasten tijde af te wisselen met prikkelarme rustmomenten.

Als je er een drukke werkdag opzitten hebt, ga dan ’s avonds niet opnieuw achter je PC zitten maar las een ontspannende activiteit in. Ga bijvoorbeeld eens buiten om een frisse neus op te halen. Of trek de natuur in en laat je zintuigen de mooie, positieve elementen van het natuurlandschap opsnuiven.

Vanuit hun inlevingsvermogen voelen HSP’ers vaak makkelijk aan wat anderen nodig hebben. Ze houden ervan om anderen te helpen en om het hen naar de zin te maken. Hierdoor gaan ze – in hun relaties met anderen – soms over hun eigen grenzen en doen ze te weinig aan “zelfzorg”.


De kracht van een HSP


Ook al kan hypersensitiviteit bij de persoon in kwestie soms voor wat ongemakken zorgen, er is ook zeker een positieve keerzijde! HSP’ers beschikken vaak over een aantal zeer waardevolle talenten. Doordat ze anderen goed aanvoelen, zijn ze meestal erg empathisch. Omdat ze zeker niemand willen kwetsen zijn ze ook vaak tactvol in hun communicatie. Hoogsensitieve mensen passen dan ook vaak binnen mensgerichte jobs.

Door hun sterke opmerkzaamheid hebben HSP’ers niet zelden een goed oog voor detail en zetten ze de puntjes op de i. Net zoals een overdreven perfectionisme kan leiden tot vermoeidheid, zorgt de positieve kant van perfectionisme voor hoge kwaliteitsnormen, behulpzaamheid, verantwoordelijkheidsgevoel en gedrevenheid.

Tot slot zijn hoogsensitieve personen niet alleen gevoelig voor negatieve prikkels, maar kunnen ze ook heel erg genieten van de leuke en mooie dingen.


Taboes rond hoogsensitiviteit


Er wordt regelmatig vanuit diverse hoeken kritiek geleverd op het begrip “hoogsensitiviteit” en datgene waar het volgens Elaine Aron voor staat. Er zouden te weinig wetenschappelijke fundamenten zijn voor deze theorie. Daarnaast vinden sommigen de kenmerken zo algemeen dat heel veel mensen zich erin herkennen, zonder dat er een wetenschappelijk bewijs voor is. Nog anderen zien het dan weer verkeerdelijk als een afwijking of aandoening, waardoor het een label wordt met een negatieve lading.

Ik hou niet van labels en ik ben geen wetenschapper maar ik ben ervan overtuigd dat het onderzoeken en omschrijven van de kenmerken van hooggevoeligheid heel wat positieve gevolgen heeft gehad voor de groep mensen waarop deze kenmerken betrekking hebben.

Mensen wiens persoonlijkheid momenteel gedefinieerd wordt als zijnde hoogsensitief hebben namelijk vaak het gevoel “anders” te zijn en kampen soms al jaren met een soort van onzekerheid hieromtrent. Ik heb dit zelf als kind ook ervaren, tot ik als volwassene het boek “Eerste hulp bij hoogsensitiviteit” van Elke Van Hoof las en mij hier volledig in herkende. Het was voor mij een echte eye opener en het verklaarde waarom ik het tijdens mijn jeugd zo moeilijk heb gehad met bepaalde situaties.

Die herkenbaarheid alleen al kan mensen helpen om puzzelstukjes in elkaar te doen vallen. Het versterkt hun zelfkennis en het maakt deze zaken ook makkelijker bespreekbaar met hun omgeving. Hierdoor weten ze ook veel beter wat ze nodig hebben en hoe ze moeten omgaan met de specifieke eigenschappen van hoogsensitiviteit.


Hoogsensitiviteit: 5 tips


Er zijn een aantal kleine, eenvoudige dingen die je als HSP kan doen om je leven aangenamer te maken en ter vermijden dat je overprikkeld raakt. Hier volgen alvast enkele tips:


Tip 1: Bouw vaste pauzemomenten in


Ik hoor maar al te vaak dat sommige HSP’ers geen enkel pauzemoment inbouwen in hun werkdag. Zelfs tijdens de middag eten ze vaak hun lunch op aan hun bureau en werken ze nadien gewoon verder. Nochtans is het o zo belangrijk – en trouwens niet alleen voor hoogsensitieve personen – om regelmatig een rustmoment in te lassen. Bij voorkeur neem je zowel tijdens de voormiddag als tijdens de namiddag en ’s middags een pauze. Als je ’s middags luncht met de collega’s, probeer je dan nadien even af te zonderen. Een korte wandeling rond de blok – of beter nog, in de natuur – kan soms wonderen verrichten. Het helpt ook vaak om die gedachtenmallemolen in je hoofd even een halt toe te roepen en te genieten van het moment. Bovendien bevindt je je op dat moment ook even in een prikkelarme omgeving.


Tip 2: Neem mentaal afstand


Als je het gevoel hebt dat de drukte jou even teveel wordt maar je niet meteen de mogelijkheid hebt om je fysiek af te zonderen, probeer je dan mentaal even af te zonderen. Dit kan via een eenvoudige visualisatie-oefening. Beel je even in dat je helemaal alleen bent op een aangename, rustige plek. Geniet van de stilte en van alle dingen die je ziet. Adem ondertussen een paar keer diep in en uit en laat alle andere gedachten even helemaal los.


Tip 3: Probeer te “aarden”


Dit klinkt misschien een beetje raar of wollig, maar het werkt echt. Zonder aarden verliezen we letterlijk de grond onder onze voeten, raken we makkelijk gespannen en komen we vast te zitten in ons hoofd. Door je aandacht op je lichaam te richten ben je minder met je omgeving bezig en blijf je dichter bij jezelf.

Staande aardingsoefening

  • Ga met je voeten op heuphoogte staan (benen lichtjes uit elkaar, dus in spreidstand).

  • Laat je armen gewoon naast je zij hangen.

  • Wiebel even heen en weer om vervolgens recht en ontspannen te gaan staan. Breng je energie naar je voeten door je aandacht op je voeten te richten. Voel hoe de zwaartekracht je voeten naar de grond toetrekt.

  • Maak je knieën los, ontspan je heupen, rug en schouders. Voel hoe je losjes en ontspannen staat.

  • Laat je gewicht in je bekkenbodem zakken en voel de energie laag in je buik door je aandacht erop te richten. Leg je hand eventuele op het punt dat zich een paar cm onder je navel bevindt om je aandacht omlaag te brengen.

  • Beeld je eventueel in dat er een koord van je staartbeen naar het middelpunt van de aarde loopt. Voel hoe je lichaam zich verder ontspant.

  • Stel je voor dat je een boom bent, dat jouw bekken en je benen de stevige wortels vormen en je romp de stam van de boom is. Hierin sta je stevig. Je beweegt wel mee met de invloeden van buitenaf maar je komt niet van je plaats. Met je “takken”, je hoofd, je zintuigen en je armen kan je uitreiken naar de wereld, maar je blijft stevig geaard en gecentreerd.


Tip 4: Maak ruimte voor creativiteit


Hoogsensitieve personen gebruiken vaak en graag hun rechterhersenhelft. Hierdoor zijn ze vaak visueel ingesteld en creatief. Het contradictorische is dat HSP’er zichzelf meestal zelden als creatief beschouwen. Dit heeft echter vaak te maken met het feit dat hun hoofd soms zodanig vol zit met bezorgdheden en overpeinzingen dat hun creativiteit hierdoor beknot wordt. Om je creativiteit te laten stromen moet je namelijk je hoofd even leeg kunnen maken. Het is belangrijk om bewust momenten in te plannen tijdens dewelke je je creativiteit toelaat. Denk na over een creatieve activiteit en blokkeer deze in je agenda.


Tip 5: Volg een digitale detox-kuur


We zijn het vaak zo gewend om onze smartphone met onze toegang tot mails, de krant, sociale media enz. constant met ons mee te dragen en er op elk vrij moment mee bezig te zijn, dat we niet beseffen hoeveel extra prikkels we hierdoor opnemen. Begrijp me niet verkeerd, ik heb niets tegen al deze zaken hé (ik behoor zelf ook tot de digitale generatie 😉) maar onbewust kunnen al die prikkels ons heel moe maken.

Als ik door de dag heen teveel digitale prikkels heb opgeslorpt, dan heb ik ’s avonds gegarandeerd hoofdpijn. Ook hier is het dus belangrijk om goed te doseren en af en toe rust te nemen. Als je toevallig eens 5 of 10 minuutjes tijd hebt, probeer dan eerder om je even af te zonderen en een powernap te nemen (ogen sluiten; je hoeft niet te slapen) dan constant op je GSM te scrollen.

Je kan normaal gezien ook alle meldingen even uitzetten (hier bestaan trouwens tal van apps voor) of het zodanig programmeren dat je na een bepaald tijdstip ’s avonds geen meldingen meer ontvangt (de “niet storen”-instelling)

En als je er echt eens helemaal tussenuit wilt, dan kan je ook een langere pauzetijd inlassen, weg van het hele digitale gebeuren. Zo’n digitale detox-kuur kan echt wonderen doen. Niet alleen kan je je hoofd hierdoor makkelijker leegmaken. Je ontdekt ook dat er plots ruimte vrijkomt om andere, aangename en waardevolle dingen te doen met je tijd: eens een wandelingetje maken, meer oprechte aandacht schenken aan je partner, kind of huisdier… of jezelf! Try it!


Heb je het gevoel dat je een meer diepgaande ondersteuning nodig hebt op het vlak van jouw hypersensitiviteit en het “doseren” van je energie?

Aarzel dan niet om een kennismakingsgesprek aan te vragen, zodat we samen kunnen bekijken wat er nodig is om jou op de juiste manier te begeleiden: https://www.positivibes.be/contact


Comments


bottom of page