Minder perfect, meer effect
Afgelopen weekend luisterde ik met veel interesse naar een diepte-interview met Jo Demeyere in het Radio 2-programma “De Rotonde”. Hierin blikte de nu 81-jarige acteur terug op zijn leven en carrière. Een thema dat regelmatig terugkwam als een rode draad doorheen het gesprek was zijn perfectionisme. Hij zei zelf dat hij van kleins af aan steeds enorm perfectionistisch was en dat hij dat tot op de dag van vandaag nog steeds is. Zo vertelde hij dat hij, zelfs in tijden van corona, waardoor zijn officiële repetities voor de musical Daens stil lagen, dagelijks zijn teksten inoefende.
Nu is er uiteraard helemaal niets mis met perfectionisme (integendeel), maar uit sommige zaken die Jo in dit gesprek vertelde kon ik toch afleiden dat deze eigenschap regelmatig voor extra druk had gezorgd. Zo zei hij blij te zijn dat hij de druk die hij ervaarde op het hoogtepunt in zijn carrière nu niet meer moet meemaken. Uiteraard had hij op dat moment een druk leven en ervaarde hij ongetwijfeld een zekere druk vanuit zijn omgeving, maar tegelijk liet hij uitschijnen dat die druk voor een stuk ook vanuit zichzelf kwam.
Verder vertelde hij ook dat hij in zijn kindertijd een verlegen, ietwat teruggetrokken jongen was, die op een bepaald moment een grote angst tot blozen ontwikkelde.
Deze zaken klonken mij bekend in de oren. Gedeeltelijk vanuit mijn eigen ervaring alsook vanuit mijn kennis over faalangst en het overdreven perfectionisme dat hier vaak het gevolg van is.
Het verband tussen faalangst en een overdreven perfectionisme
Die faalangst ontstaat inderdaad meestal reeds in de vroege kindertijd en kan het gevolg zijn van omgevingsfactoren, maar kan ook voor een stuk ingebakken zitten in de genen van het betreffende kind. Vaak is het een combinatie van beiden: een kind dat van nature reeds de neiging heeft om onzeker te zijn kan hierin onbewust gestimuleerd worden door zijn omgeving, zoals ouders, leerkrachten of andere kinderen die een te grote prestatiedruk leggen op dat kind. Ik leg hier de nadruk op het woord “onbewust” aangezien de actoren die hierbij betrokken zijn zich hier zelden of nooit effectief bewust van zijn. Niet zelden zijn beide ouders, of één van beiden, zelf perfectionistisch ingesteld en vinden ze het niet meer dan normaal om de lat hoog te leggen.
Van een blij kind naar een onzekere tiener
En toch heeft dit niet zelden een negatieve impact op het kind. Te hoge verwachtingen kunnen er namelijk voor zorgen dat het kind zichzelf een ongezonde druk oplegt, waardoor het zichzelf constant gaat “pushen” om het nog beter te doen. En dit gedrag stelt zich vervolgens bij alles wat hij/zij doet, dus niet alleen op school maar tevens bij het spelen. Hierdoor kan het kind algauw uitgroeien tot een serieuze, door onzekerheid getormenteerde tiener, waarbij de focus ligt op “geen fouten maken” en niet meer op plezier maken.
Een overdreven bevestigingsdrang en de impact op werk- en privévlak
Als een gevolg hiervan gaat deze jongere of jongvolwassene zich ook vaak ten dienste stellen van anderen, teneinde hen kost wat kost tevreden te stellen. De achterliggende overtuiging is namelijk: “pas als iedereen tevreden is over mij, mag ik ook tevreden zijn over mezelf.” Hierdoor ontwikkelt deze persoon zich niet tot een zorgeloze, zelfzekere volwassene, maar tot een onzeker persoon die vaak veel stress ervaart. De faalangst die aan de grondslag ligt van deze bevestigingsdrang gaat namelijk vaak gepaard met andere angsten: angst voor het onbekende, angst om iets of iemand te verliezen, verlatingsangst of het omgekeerde: bindingsangst enz. Deze onzekerheid heeft niet alleen een invloed op het gedrag van de betreffende persoon maar bijna steeds ook op zijn/haar relaties en dit zowel binnen een werkcontext als privé. Assertief zijn en “neen” zeggen is namelijk erg moeilijk voor degene die anderen tevreden wilt stellen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze personen soms ver over hun grenzen gaan in relaties met anderen.
De kenmerken van het perfectionismepatroon
Het kernwoord binnen een overdreven perfectionisme is “MOETEN”. Het is als het ware een stemmetje dat onbewust constant influistert wat die persoon nog allemaal “moet” doen voordat hij/zij tevreden mag zijn over zichzelf.
Het belemmerende gedragspatroon dat zich op deze manier manifesteert heeft 10 kenmerken (klik voor meer info over deze kenmerken) die bijna allemaal zeer positief zijn, behalve als je erin overdrijft: (dwangmatig) voor anderen zorgen (en jezelf of je eigen noden teveel wegcijferen), de lat hoog leggen voor jezelf (en vaak onbewust ook voor anderen), een laag zelfbeeld (door jezelf constant te vergelijken met anderen), faalangst (en andere angsten), veel nadenken (wat kan uitmonden in gepieker), controledrang, uitstelgedrag (liever niet starten dan te moeten falen), een (te) sterk verantwoordelijkheidsgevoel, moeilijk kunnen kiezen of beslissen, doorgaan en niet opgeven (tot je erbij neervalt)…
De gevolgen van een overdreven bevestigingsdrang
Het hoeft niet gezegd dat dit gedrag zeer vermoeiend en belemmerend is voor de persoon in kwestie.
Zoals reeds gezegd kan dit patroon je namelijk belemmeren om jezelf te zijn, om buiten je comfortzone te treden en om simpelweg om een zorgeloze, ontspannen en zelfzekere volwassene te zijn. Het kan je echter niet alleen belemmeren in je vrijheid en geluksgevoel, maar ook zeer schadelijk zijn voor je gezondheid. Een overdreven perfectionisme leidt namelijk niet zelden tot heel veel stress en fysieke of mentale uitputting, met mogelijk een burn-out als gevolg.
Download hier ons GRATIS e-book met 15 tips om jezelf te bevrijden van stress!
Vlucht- en ontsnappingsgedrag
We stellen niet alleen vast dat er vaak stress aanwezig is bij een overdreven perfectionisme. Soms vertonen deze mensen ook een soort ongezond ontsnappingsgedrag, als een manier om tijdelijk even te vluchten van die overdreven druk. Vluchtgedrag omvat allerhande verslavingen (alcohol, drugs, games, eten, seks enz.), zelfmutilatie, isolatie, zelfmoordgedachten * enz. Het kan dus erg ver gaan.
Werken aan faalangst vanuit het onderbewuste
Rationeel beseffen perfectionisten vaak wel dat ze over hun grenzen gaan en dit niet zullen kunnen volhouden. Echter, toch stellen ze dit gedrag omdat het een dieperliggende drang is in hen. Elk gedrag spruit namelijk voort vanuit een bepaald gevoel en dit gevoel wordt op zijn beurt opgewekt door een bepaalde gedachte. Echter, onze gedachten en overtuigingen worden aangestuurd vanuit ons onderbewuste. Dit is geen nieuw inzicht. De grote psycho-analyticus Sigmund Freud wist reeds in de jaren 50 dat ons onderbewuste allesbepalend is voor ons denken, voelen en doen. Het is dan ook enkel vanuit dat onderbewustzijn dat we verandering kunnen brengen in dit gedrag.
Perfectionismecoaching via de OCP-methodiek
Er is dan ook goed nieuws! Hoewel dit patroon meestal al jaren diepgeworteld zit, kan je hier dus wel degelijk iets aan veranderen. Dankzij de OCP-methodiek, die Marcel Hendrickx (auteur van de boeken “Zeg me dat ik oké ben” en “Burn-out begint in de kleuterklas”) ontwikkelde (zie ook http://www.bevrijdjezelf.be), gaan we aan de slag om - vanuit je onbewuste - een positieve transformatie tot stand te brengen. Het gevolg is dat je je in slechts enkele sessies vaak veel beter in je vel voelt en dat er als het ware een groot gewicht van je afvalt, waardoor er terug meer energie vrijkomt… energie om zonder overdreven angsten het leven te gaan leiden dat jij wilt leiden. Om eindelijk een “vrije volwassene” te worden, bevrijd van al dat “moeten”.
Herken jij jezelf in dit patroon en ervaar je dat je hier regelmatig last van ondervindt, wacht dan niet tot je helemaal uitgeput bent. Boek nu nog jouw kennismakingsgesprek zodat we kunnen bekijken of een perfectionismecoachingtraject iets voor jou is.
Contacteer ons vrijblijvend voor meer informatie over onze werkwijze of om een gesprek in te plannen.
*Wie met vragen zit over zelfdoding kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de site www.zelfmoord1813.be.